İbn Tumlûs'un kategori anlayışı ve fârâbî etkiler

En genel yüklemler olarak ifade edilen kategoriler, ilk defa Aristoteles tarafından mantıksal bir kuram haline getirilmiştir. Aristoteles’ten sonra gelen İslâm mantıkçıları bu geleneği devam ettirmişlerdir. Bağdat Okulunun önemli temsilcilerden olan Fârâbî, Aristoteles’i takip ederek kategoriler konusunu Kitâbu’l-makûlât ve Kitâbu’l-Hurûf gibi eserlerinde çeşitli yönleriyle ele almıştır. Benzer isimde kitaplar Ebü’l-Ferec İbnü’t-Tayyib, İbn Sînâ ve İbn Rüşd vb. düşünürler tarafından da kaleme alınmıştır. Endülüs’teki düşünce hayatının önemli temsilcilerinden olan İbn Tumlûs, el-Muhtasar fi’l-mantık’ta Organon’u örnek alarak mantığın bütün konularını kısa bir şekilde incelemiştir. Bu çalışmada İbn Tumlûs’un kategori anlayışı ve Fârâbî’nin muhtemel etkileri ele alınmaktadır. Daha önce İbn Tumlûs’un kategori anlayışını Fârâbî’nin etkileri bağlamında ele alan çalışmanın olmaması bu alandaki önemli bir eksikliği gidermeyi amaçlayarak özgün katkılar sunmaktadır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesiyle veriler toplanmış, elde edilen veriler karşılaştırılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda İbn Tumlûs’un kategori anlayışının meydana gelişinde Fârâbî’nin önemli bir etkiye sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır.