Âşık Talibî Coşkun'un Deprem Konulu Şiirlerinde Yasın Beş Aşaması: Kübler-Ross Modeli

Âşık tarzı şiir geleneğinde yaşama ve insana dair unsurlar yoğun bir biçimde görülmektedir. Bu unsurlardan biri de “yas”tır. Yas; sevilen bir kişinin ya da yakının kaybedilmesi, bir ilişkinin sona ermesi, bir işin kaybedilmesi, ciddi bir hastalığa yakalanılması, telafisi mümkün olmayan bir kayıp yaşanılması gibi yaşam olaylarına bağlı olarak ortaya çıkan bir ayrılık sonucunu ifade eder. Bu durum genellikle kaybedilen bir şeyin değerine, kaybın türüne ve bireyin bu kayba olan bağlılığına bağlı olarak çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir. Bir doğal afetin getirdiği travma ve kayıpların ardından ortaya çıkan ve duygusal tepkileri kapsayan “doğal afet yası”, afetin etkilediği ve toplulukların yaşadığı duygusal bir süreçtir. Elisabeth Kübler-Ross'un beş evresi, ölümle yüzleşen bireylerin genellikle geçtiği evreleri tanımlar. Ancak afetler gibi toplumsal çalkantılar da benzer duygusal tepkileri tetikleyebilir. Âşık tarzı şiir geleneğinde bu konuda benzer bir düşünce ve ifade zenginliği görmek mümkündür. Bu çalışmada Kübler-Ross’un ölümcül hastaların ve ailelerin ölümle başa çıkma süreçlerini, tepkilerini açıklamak için geliştirdiği “Yas’ın Beş Aşaması” şeklinde nitelendirdiği çalışması, Âşık Talibî Coşkun’un deprem konulu şiirlerine uygulanarak irdelenmiştir. Bu bağlamda Âşık Talibî Coşkun’un deprem konulu şiirlerinde yasın beş aşaması; inkâr ve yalnızlaşma, öfke, pazarlık, depresyon ve kabullenme evreleri ortaya çıkmaktadır. Bu aşamalar Âşık Talibî Coşkun’un şiirlerinde onun ölüme karşı tutumunu yansıtmaktadır.

One of the elements related to life and human being that is intensely seen in the tradition of poetry in the style of minstrelsy is mourning. Grief refers to the result of a separation that occurs due to life events such as the loss of a loved one or relative, the end of a relationship, leaving a job, suffering a serious illness, experiencing an irreparable loss. “Natural disaster grief”, which occurs after the trauma and losses caused by a natural disaster, is an emotional process experienced by communities affected by the disaster. In this study, Kübler-Ross’s “Five Stages of Mourning”, developed to explain the processes and reactions of terminally ill patients and their families in coping with death, was analyzed by applying it to the earthquake-themed poems of Âşık Talibî Coşkun. In this context, the five stages of mourning, denial and isolation, anger, bargaining, depression and acceptance, emerge in the poems of the minstrel about the earthquake. These stages can be evaluated in the poems of Âşık Talibî Coşkun not only as a personal expression of emotion, but also as a literary reflection of the common mourning process of Turkish society in the face of earthquake.