Balkanlardan Anadolu’ya Kesik Baş Türbelerinin Türk Halk Kültüründeki Yeri
Yükleniyor...
Dosyalar
Tarih
2023
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Karadeniz Teknik Üniversitesi, Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Yaklaşık beş asır boyunca Osmanlı Devleti’nin hâkimiyeti altında kalan Balkanlar, Türk halk kültürünün önemli araştırma sahalarından birisidir. Orhan Gazi’nin oğlu Süleyman Paşa’nın 1354 yılında Gelibolu yarımadasını fethetmesiyle beraber Osmanlı Devleti’nin Balkan coğrafyasında hâkimiyeti ve devamında fetihleri başlamıştır. Osmanlı Devleti’nde Balkanlar, Rumeli eyaleti olarak adlandırılmaktadır. Balkanlar, Türkiye’nin bir kısmıyla beraber Bulgaristan, Yunanistan, Hırvatistan, Sırbistan, Bosna Hersek, Makedonya, Arnavutluk, Romanya, Karadağ ve Kosova’yı içine alan önemli bir geçiş güzergâhı ve yerleşim alanıdır. Osmanlı Devleti hâkimiyeti boyunca Balkanlar’ı hemen hemen her alanda etkilemiştir. Fetih sürecinden sonra bölgeye yerleşen Türkler ve Balkan halkları arasında çeşitli etkileşimlerle beraber ortak bir Türk halk kültürü ortaya çıkmıştır. Bu kültürün önemli motiflerinden biri de Alp-Gazi tipinin yansımalarından biri olan “kesik baş” motifidir. Anadolu ve Balkanlar Türk folklorunda “kesik baş” motifini çeşitli türlerde görmek mümkündür. Anadolu’nun ve Balkanlar’ın Türkleştirilmesi ve İslam’ın yayılması amacıyla bölgeye hareket eden alp-erenlerin, savaş esnasında başlarının düşman tarafından kesildiği, başlarını ellerine alıp savaşa devam ettikleri rivayet edilmektedir. Anadolu ve Balkanlar’ın hemen hemen her alanında kesik başlı türbeye rivayetlerde rastlamak mümkündür. Bu çalışmada Anadolu ve Balkan coğrafyasında kesik baş motifine sahip olan evliya ve yatırlar tespit edilmiş, bu evliyaların efsane ve rivayetleri aktarılmıştır. Çalışma alanını Adana, Niğde, Ankara, Hatay, Erzurum, Isparta, Sinop, Elazığ, Konya, Kars, Muğla, Gümülcine (Yunanistan), Mitroviça (Kosova), Prizren (Kosova), İskaça (Romanya), Adakale (Romanya), Şumnu (Bulgaristan) ve Manastır (Makedonya) şehirlerinde tespit edilen türbeler oluşturmaktadır. Çalışma, literatür taraması ve saha çalışması ile elde edilen bulguların aktarılması olarak sınırlandırılmıştır.
The Balkans, which remained under the influence of the Ottoman Empire for 5 centuries, is one of the important research ar- eas of Turkish folk culture. With the conquest of the Gallipoli penin- sula by Orhan Gazi’s son Süleyman Pasha in 1354, the Ottoman Em- pire’s dominance and subsequent conquests in the Balkan geography began. In the Ottoman Empire, the Balkans is called the Rumelia province. The Balkans is an important transit route and settlement area that includes Bul- garia, Greece, Croatia, Serbia, Bosnia and Her- zegovina, Macedonia, Albania, Romania, Monte- negro and Kosovo, along with a part of Turkey. The Balkans, which was under the domination of the Ottoman Empire for about 5 centuries, is one of the important lands that can be considered as the legacy of the empire. The Ottomans influ- enced and transformed the Balkans in almost every area during its rule. After the conquest process, a common Turkish folk culture emerged with various interactions between Turks and Balkan peoples who settled in the region. The cut head motif is one of the reflections of the “Alp-Gazi Type”. It is possible to see the "cut head" motif in various genres in Anatolian and Balkans Turkish folklore. It is rumored that the Alp-eren, who moved to the region for the Turkification of Anatolia and the Balkans and the spread of Islam, continued the war by get- ting their heads cut off by the enemy during the war. In this study, the saints existing in Anatolia and the Balkans were scanned and the saints and endowments with the cut head motif were de- termined. In the text, the legends and narrations of the saints with this cut head motif are also conveyed. Tombs were identified in the cities of Adana, Niğde, Ankara, Hatay, Erzurum, Isparta, Sinop, Elazığ, Konyai Kars, Muğla, Gümülcine (Greece), Mitrovica (Kosova), Prizren (Kosovo), İskaça (Romania), Adakale (Romania), Şumnu (Bulgaria) and Vranya (Macedonia) and tried to be explained in detail in the study. In the study, two field-oriented literature searches were made and besides, the findings obtained from the field study were tried to be conveyed.
The Balkans, which remained under the influence of the Ottoman Empire for 5 centuries, is one of the important research ar- eas of Turkish folk culture. With the conquest of the Gallipoli penin- sula by Orhan Gazi’s son Süleyman Pasha in 1354, the Ottoman Em- pire’s dominance and subsequent conquests in the Balkan geography began. In the Ottoman Empire, the Balkans is called the Rumelia province. The Balkans is an important transit route and settlement area that includes Bul- garia, Greece, Croatia, Serbia, Bosnia and Her- zegovina, Macedonia, Albania, Romania, Monte- negro and Kosovo, along with a part of Turkey. The Balkans, which was under the domination of the Ottoman Empire for about 5 centuries, is one of the important lands that can be considered as the legacy of the empire. The Ottomans influ- enced and transformed the Balkans in almost every area during its rule. After the conquest process, a common Turkish folk culture emerged with various interactions between Turks and Balkan peoples who settled in the region. The cut head motif is one of the reflections of the “Alp-Gazi Type”. It is possible to see the "cut head" motif in various genres in Anatolian and Balkans Turkish folklore. It is rumored that the Alp-eren, who moved to the region for the Turkification of Anatolia and the Balkans and the spread of Islam, continued the war by get- ting their heads cut off by the enemy during the war. In this study, the saints existing in Anatolia and the Balkans were scanned and the saints and endowments with the cut head motif were de- termined. In the text, the legends and narrations of the saints with this cut head motif are also conveyed. Tombs were identified in the cities of Adana, Niğde, Ankara, Hatay, Erzurum, Isparta, Sinop, Elazığ, Konyai Kars, Muğla, Gümülcine (Greece), Mitrovica (Kosova), Prizren (Kosovo), İskaça (Romania), Adakale (Romania), Şumnu (Bulgaria) and Vranya (Macedonia) and tried to be explained in detail in the study. In the study, two field-oriented literature searches were made and besides, the findings obtained from the field study were tried to be conveyed.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Halk Bilim, Türbe, Kesik Baş, Motif, Folklore, Tomb, Cut Head
Kaynak
Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
9
Sayı
20
