Karadeniz Bölgesi ağızlarında –(y)XncA zarf-fiil eki ve görünümleri
| dc.contributor.author | Doğan, Muammer | |
| dc.date.accessioned | 2019-06-21T05:36:14Z | |
| dc.date.available | 2019-06-21T05:36:14Z | |
| dc.date.issued | 2015 | |
| dc.department | Sabire Yazıcı Fen Edebiyat Fakültesi | |
| dc.description.abstract | Zarf-fiil ekleri, fiillerin cümle içinde zarf olarak kullanılmasını sağlayan ve çeşitli işlevleri olan dil yapılarıdır. -(y)XncA, Eski Türkçeden günümüze dek bütün dönemlerde kullanılan işlek zarf-fiil eklerinden biridir. Eski Türkçe döneminde -GInçA biçiminde görülen bu ek, birden fazla ekin bir araya gelmesiyle oluşmuş eklerden biridir. Bu çalışmada, Karadeniz Bölgesi ağızlarında kullanılan -(y)XncA zarf-fiil eki ve ekin bölge ağızlarındaki farklı türev ve işlevleri irdelenecektir. Bu ek, Karadeniz bölgesi ağızlarında -(y)XncAk, -XncAs, XncAsI, -IncAn,-Incahın /-Incahan, -İncekin şeklinde farklı türevleri ile kullanılmaktadır. Aynı zamanda bölge ağzında -(y)XncA zarf-fiil ekiyle eş anlamlı olan -DX mXydX, -DX mX, -Dünü, -Duklarinnan, -Ende, -Ene gibi yapılar da mevcuttur. -(y)XncA, zengin işlev alanına sahip zarf-fiil eklerinden biridir. Bu ek bölge ağızlarında sınırlama, zamandaşlık, şart ve sebep bildirme işlevleriyle yaygın bir biçimde kullanılmaktadır. Ekin tarihi Türk lehçelerinde tespit edilen ancak Çağdaş Türkiye Türkçesinde edatlar vasıtasıyla kurulabilen arkaik sınırlama işlevinin bölge ağızlarında hala geçerli olduğu örneklerle gösterilmektedir. Bu ekin işlevlerini tam olarak görebilmek için öncelikle eklendiği fiil tabanının kılınış özelliğine bakılmalıdır. Çalışmanın son bölümünde kılınış kategorisi açıklanacak, Johanson'un kılınış tasnifi hakkında bilgi verilecek. Fiilimsilerin kılınış kategorisi bağlamında ele alınıp incelendiği çalışmalara kısaca değinildikten sonra bölge ağızlarında (y)XncA zarf-fiil eki ile kurulan zarf-fiil ekli parçaların başlangıç ve bitiş dönüşümlü fiillerde ortaya çıkardığı işlevsel özellikler örnek cümlelerden hareketle açıklanacak. | |
| dc.description.abstract | The affixes of verbal adverbials are the linguistic elements which enable the verbs to be used as adverbials and have various functions in the sentence. -(y)XncA is one of the affixes which has been used commonly as an verbal adverbial in all periods from Old Turkish up to now. In the period of Old Turkish, the affix which was seen in the form of -GInçA is one of the affixes which was created by combining more than one affixes. In this study, the affix of verbal adverbial -(y)XncA which is used in the dialects of Black Sea Region, the derivatives and functions of the affix will be discussed. This affix is used in Black Sea Region dialects with different variations such as -(y)XncAk, -XncAs, -XncAsI, -IncAn, Incahın/ -Incahan, -İncekin. At the same time, in the dialect of the region, some structures which are synonyms of –(y)XncA are present such as -DX mXydX, -DX mX, -Dünü, -Duklarinnan, -Ende, -Ene. -(y)XncA is one of the verbal adverbial affixes which has a rich function range. This affix is used for restriction, synchronization, notification for condition and reason functions. The date of the affix shows the validity of its function of archaic restriction via prepositions which can be only structured in Modern Turkey Turkish which was confirmed in historical Turkish dialects can be still shown in the region dialects with examples. To see all the functions of the affix, firstly the feature of actionality of the verb base must be studied. At the end of the study, the category of actionality will be explained. The classification of actionality of Johanson will be cleared. After mentioning the studies which the gerundials are studied in the context of actionality in short, the functional features of the parts which were structured with -(y)XncA verbal adverbial affix in initio-transformative verbs and finitransformative verbs will be explained based on sample sentences. | |
| dc.identifier.doi | 10.7827/TurkishStudies.8954 | |
| dc.identifier.endpage | 554 | en_US |
| dc.identifier.issn | 1308-2140 | |
| dc.identifier.issue | 16 | en_US |
| dc.identifier.startpage | 535 | en_US |
| dc.identifier.uri | http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8954 | |
| dc.identifier.uri | https://hdl.handle.net/20.500.12451/1448 | |
| dc.identifier.volume | 10 | en_US |
| dc.indekslendigikaynak | TR-Dizin | |
| dc.language.iso | tr | |
| dc.publisher | Turkish Studies | |
| dc.relation.ispartof | Journal of Turkish Studies | |
| dc.relation.publicationcategory | Makale - Ulusal Hakemli Dergi - Kurum Öğretim Elemanı | |
| dc.rights | info:eu-repo/semantics/openAccess | |
| dc.subject | Zarf-fiil | |
| dc.subject | -(y)XncA (< -GInçA) | |
| dc.subject | İşlev | |
| dc.subject | Kılınış | |
| dc.subject | Karadeniz Bölgesi | |
| dc.subject | Ağız | |
| dc.title | Karadeniz Bölgesi ağızlarında –(y)XncA zarf-fiil eki ve görünümleri | |
| dc.title.alternative | The affix of verbal adverbial - (y)XncA and its aspects in the dialects of Black Sea region | |
| dc.type | Article |
