ENTROPİ tabanlı ARAS ve MOORA yöntemleri ile Borsa İstanbul'da finansal performans analizi
Yükleniyor...
Dosyalar
Tarih
2022
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Çok sayıda kriter ve alternatifin olduğu durumlarda şirketlerin en iyiden daha az iyiye doğru sıralanması bir karar verme problemidir. Literatürde bu tür problemlerin çözümünde çok kriterli karar verme yöntemleri önerilir. Benzer problem şirketlerin performans değerlendirmesi için de söz konusudur. Bu amaçla Borsa İstanbul piyasalarında sektör analizi için ENTROPİ tabanlı ARAS ve MOORA yöntemleri kullanılmıştır. ENTROPİ yöntemi kriter ağırlıklarının belirlenmesinde kullanılırken ARAS ve MOORA yöntemleri şirketlerin performans değerlendirilmesinde kullanılmıştır. ARAS yönteminin avantajı diğer yöntemlere göre; seçim için kullanılacak alternatiflerin fayda fonksiyonu değerleri, optimum değer ile karşılaştırılmaktadır. Karar seçeneğinin performansını değerlendirirken, her karar seçeneğinin ideal karar seçeneğine göre oransal benzerliğini de göz önüne alır. MOORA yönteminin avantajı ise diğer yöntemlere göre uygulaması daha kolay bir yöntemdir. İşlem basamağı az olmasından kaynaklı çeşitli ve karmaşık problemlerin çözüm süreci için ideal bir yöntemdir. Ulaşılan sonuçlar her bir karar seçeneği için ölçülebilir değerler verir buda karar seçeneğinin karşılaştırılmasını kolaylaştırır. Tüm kriterlerin dikkate alarak karar seçeneği ve kriterler arasındaki tüm etkileşimi aynı anda bütün olarak göz önüne alır. Subjektif olmayan tarafsız değerler kullanır. Araştırmada kağıt sektöründeki BIST'te işlem gören firmalardan 15 firmanın 13 firmasına yer verilmiştir, kimya sektöründeki 37 firmanın 28 firmasına ve taş toprak sektöründeki 22 firmanın 18 firmasına 2018-2021 dönemlerini kapsayan 16 finansal oran yardımıyla finansal performansları analiz edilmiştir. Bunun sebebi çalışmada 2018-2021 yıllarındaki firmaların verilerine ihtiyaç duyulmasıdır. Bazı firmalar BIST'te 2018 yılından sonra girmiştir. Buda firmaların bazı verilerine ulaşmamızı engellemektedir. Çalışmamızın sonucunu olumsuz etkileyeceğinden dolayı çalışmanın bütün yıllarından bu firmalar çıkarılmıştır. Çalışmaya ait veriler Kamuoyu Aydınlatma Platformu'nun resmî sitesinde yayınlanan yıllık gelir tablosu ve bilançosundan elde edilmiştir. 2018 ve 2021 yılları arasına yer verilmesinin sebebi bazı finansal oranların doğruluğunun tespiti için 4 ya da 5 yılın finansal verilerini karşılaştırmak gerekmektedir. 2017 yılını ele aldığımız zaman BIST'te işlem gören firmaların ciddi oranda azalmasından kaynaklı olarak sadece son 4 yıla yer verilmiştir. Elde edilen bulgulara göre; finansal performansı en yüksek olan şirket ARAS yöntemine göre kağıt sektörü 2021 yılı için DOBUR, MOORA yöntemine IHGZT firması olmuştur. Yine ARAS yöntemine göre en iyi performansı kimya sektörde 2021 yılında SODSN, MOORA yönteminde de SODSN firması olmuştur. Toprak sektöründe 2021 yılında performansı en yüksek olan şirket ARAS yöntemine göre BSOKE, MOORA yönteminde en iyi performansı BUCIM firması olmuştur. Diğer yılların sonuçları 2021 yılıyla benzerlik göstermektedir. Diğer yılların bulgularına sonuç kısmında yer verilmiştir. Uygulamanın son aşamasında ARAS ve MOORA yöntemleri arasındaki skor ilişkisine bakılmış aralarında pozitif yönlü güçlü bir ilişki bulunmuştur. İki yöntem arasındaki spearman korelasyon değeri 0,85 ile 0,98 arasında çıkmıştır.
Ranking companies from best to least good in situations where there are many criteria and alternatives is a decision making problem. In the literature, multi-criteria decision making methods are recommended for solving such problems. A similar problem exists for the performance evaluation of companies. For this purpose, ENTROPY-based ARAS and MOORA methods were used for sector analysis in Borsa Istanbul markets. While the ENTROPI method was used to determine the criterion weights, the ARAS and MOORA methods were used in the performance evaluation of the companies. The advantage of the ARAS method compared to other methods; The utility function values of the alternatives to be used for selection are compared with the optimum value. While evaluating the performance of the decision option, it also considers the proportional similarity of each decision option with respect to the ideal decision option. The advantage of the MOORA method is that it is easier to apply than other methods. It is an ideal method for the solution process of various and complex problems due to the low number of processing steps. The obtained results give measurable values for each decision option, which facilitates the comparison of the decision option. It considers all the interaction between the decision option and the criteria as a whole at the same time, taking into account all the criteria. It uses non-subjective unbiased values. In the research, 13 companies of 15 companies traded in BIST in the paper industry were included, 28 companies of 37 companies in the chemical industry and 18 companies of 22 companies in the stony soil industry were analyzed with the help of 16 financial ratios covering the 2018-2021 period. The reason for this is that the data of the companies in the years 2018-2021 is needed in the study. Some companies entered BIST after 2018. This prevents us from accessing some data of companies. These companies were excluded from all the years of the study because they would adversely affect the result of our study. The data of the study were obtained from the annual income statement and balance sheet published on the official website of the Public Disclosure Platform. The reason for including the years 2018 and 2021 is to compare the financial data of 4 or 5 years in order to determine the accuracy of some financial ratios. When we consider the year 2017, only the last 4 years are included due to the significant decrease in the companies traded in the BIST. According to the findings; The company with the highest financial performance was DOBUR for 2021 according to the ARAS method, and IHGZT for the MOORA method. Again, according to the ARAS method, the best performance was SODSN in the chemical sector in 2021, and SODSN company in the MOORA method. According to the ARAS method, the company with the highest performance in the soil sector in 2021 was BSOKE, and the best performance in the MOORA method was BUCIM. The results of other years are similar to 2021. The findings of other years are included in the conclusion part. At the last stage of the application, the score relationship between ARAS and MOORA methods was examined and a strong positive relationship was found between them. The Spearman correlation value between the two methods was between 0.85 and 0.98.
Ranking companies from best to least good in situations where there are many criteria and alternatives is a decision making problem. In the literature, multi-criteria decision making methods are recommended for solving such problems. A similar problem exists for the performance evaluation of companies. For this purpose, ENTROPY-based ARAS and MOORA methods were used for sector analysis in Borsa Istanbul markets. While the ENTROPI method was used to determine the criterion weights, the ARAS and MOORA methods were used in the performance evaluation of the companies. The advantage of the ARAS method compared to other methods; The utility function values of the alternatives to be used for selection are compared with the optimum value. While evaluating the performance of the decision option, it also considers the proportional similarity of each decision option with respect to the ideal decision option. The advantage of the MOORA method is that it is easier to apply than other methods. It is an ideal method for the solution process of various and complex problems due to the low number of processing steps. The obtained results give measurable values for each decision option, which facilitates the comparison of the decision option. It considers all the interaction between the decision option and the criteria as a whole at the same time, taking into account all the criteria. It uses non-subjective unbiased values. In the research, 13 companies of 15 companies traded in BIST in the paper industry were included, 28 companies of 37 companies in the chemical industry and 18 companies of 22 companies in the stony soil industry were analyzed with the help of 16 financial ratios covering the 2018-2021 period. The reason for this is that the data of the companies in the years 2018-2021 is needed in the study. Some companies entered BIST after 2018. This prevents us from accessing some data of companies. These companies were excluded from all the years of the study because they would adversely affect the result of our study. The data of the study were obtained from the annual income statement and balance sheet published on the official website of the Public Disclosure Platform. The reason for including the years 2018 and 2021 is to compare the financial data of 4 or 5 years in order to determine the accuracy of some financial ratios. When we consider the year 2017, only the last 4 years are included due to the significant decrease in the companies traded in the BIST. According to the findings; The company with the highest financial performance was DOBUR for 2021 according to the ARAS method, and IHGZT for the MOORA method. Again, according to the ARAS method, the best performance was SODSN in the chemical sector in 2021, and SODSN company in the MOORA method. According to the ARAS method, the company with the highest performance in the soil sector in 2021 was BSOKE, and the best performance in the MOORA method was BUCIM. The results of other years are similar to 2021. The findings of other years are included in the conclusion part. At the last stage of the application, the score relationship between ARAS and MOORA methods was examined and a strong positive relationship was found between them. The Spearman correlation value between the two methods was between 0.85 and 0.98.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
ENTROPİ, ARAS, MOORA Analizi, Borsa İstanbul, MOORA Analysis
