Eleştirel dil becerilerini geliştirme bağlamında ortaokul türkçe ders kitaplarının incelenmesi

İnsan yaşamı için vazgeçilmez bir beceri olan düşünme becerisi teknolojinin gelişmesi ve bireylerin yoğun bir şekilde çeşitli bilgilere maruz kalmasıyla birlikte eleştirel bir biçim kazanmak zorunda kalmıştır. Günümüzde eleştirel düşünme doğru bilgiyi ayırt edebilmek, yeni bilgi üretebilmek ve var olan bilgiyi doğru anlamlandırabilmek için ön koşul konumundadır. Ülkemizde eğitim programlarında 2006 yılından bu yana kabul gören yapılandırmacılık yaklaşımının da etkisiyle ders kitaplarında öğrencilerin eleştirel düşünme becerileri geliştirilmeye çalışılmaktadır. Düşünme becerisini geliştirmek ancak dil becerilerine hakimiyet ile mümkün olduğu gibi eleştirel düşünme becerisine sahip olmanın da yolu eleştirel dil becerilerinden geçmektedir. Bu çalışmada 6, 7 ve 8. sınıflar için hazırlanmış Türkçe ders kitapları karşılaştırmalı olarak eleştirel okuma ve eleştirel dinleme becerilerini geliştirme yeterlikleri yönünden incelenmiştir. Çalışma sırasında doküman inceleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın veri toplama aracı 6 adet ölçüt listesinden oluşmaktadır. Elde edilen bulgular sayı ve yüzdelik oran olarak iki şekilde yorumlanmıştır. Yapılan inceleme sonucunda ders kitaplarının eleştirel okuma becerisinde genel olarak öyküleyici metinler için yeterli olduğu ancak bilgilendirici metinler ve şiir türünde metinler için yetersiz olduğu görülmektedir. Eleştirel dinleme becerisi için ise öyküleyici, bilgilendirici ve şiir türünde ise incelenen tüm ders kitaplarının tamamının yeterli olmadığı anlaşılmaktadır. Özellikle MEB yayınlarından basılan Türkçe ders kitaplarının üç sınıf düzeyinde de hiç şiir türünde dinleme metnine yer vermemiş olması ciddi bir eksiklik olarak göze çarpmaktadır. Çalışmanın sonunda elde edilen bulgulardan ve alanyazından hareketle eleştirel dil becerilerinin geliştirilmesine yönelik birtakım önerilerde bulunulmuştur.

Thinking, which is an indispensable skill for human life, can continue to gain a critical form with the development of technology and the intensive display of various information. Today, correctly classifying critical thinking is a prerequisite for being able to produce new information and correctly interpreting existing information. Since 2006, critical thinking has been tried to be developed in textbooks, which have been kept in the approach of the accepted perspectives in educational programs. While the spread of thinking skills is only possible with the mastery of language development, having critical thinking skills also goes through critical language work. This successful 6th, 7th and 8th grade Turkish textbooks differ in terms of developing critical reading and critical viewing features. Document review method was used during the study. The data collection tool of the research consists of 6 measurement lists. The findings were interpreted in two ways as numbers and percentages. As a result of the examination, it is seen that the textbooks are generally sufficient for narrative texts in critical reading skills, but insufficient for informative texts and poetry types. For critical listening skills, it is understood that all of the textbooks examined in narrative, informative and poetry types are not sufficient. It is a serious deficiency that Turkish course books, especially those published by the Ministry of National Education, do not include any reading types without listening at all in three grade levels. At the end of the study, modular suggestions were made for the development of critical language processes based on the findings and the literature.