Arzuhaller ışığında Osmanlı Devleti’nde protez kullanımı
Yükleniyor...
Dosyalar
Tarih
2022
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Aksaray Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Eski Yunanca kökenli olan ve ekleme, önüne katma, yerine koyma anlamına gelen prostithenai kelimesinden türetilen protez, vücudun eksik veya bozulmuş bir bölümünü değiştirmek ya da güçlendirmek için kullanılan yapay oluşumdur.1 Osmanlı arşiv belgelerinde ise çoğunlukla protez yerine sunî (sunî uzuv, sunî aza) ve takma olarak nitelendirildiği görülmektedir. Ayrıca yapay uzuvdan kasıt bir ayak ise bu protez ayaklık olarak da belgelere yansımıştır. Bunlara ek olarak Unat, İhsanoğlu ve Vural’ın hazırladığı Osmanlıca Tıp Terimleri Sözlüğü’nde2 tasnî; Akalın Hanımefendilere Hilâli Ahmer’e Dair Konferans’ta3 ise a’zâ-yı sanaîye kelimelerini protez yerine kullanmışlardır. Doğuştan veya sonradan vücudun bir parçasında oluşan eksiklik veyahut düzgün çalışamama durumunda protezlere genellikle alt ve üst uzuvlar, dişler ve gözler için ihtiyaç duyulmuştur. Makalemiz, geniş bir yelpazesi bulunan protezlerin yalnızca bacak protezlerini ele alarak Osmanlı İmparatorluğu’ndaki durumunu inceleyecektir. Bacakların doğuştan eksikliğinin yanı sıra hastalık, savaş, doğal afetler olmak üzere başka birçok neden sonucunda ampüte edilmesi söz konusu olabilir. Bu da kişinin kendi hayatını sürdürmesi için yardımcı bacaklara ihtiyaç duyması anlamına gelmektedir. Dolayısıyla insanlar hayatlarını idame ettirebilmek için erken dönemlerde basit tahta parçalardan yaptıkları ayakları kullanmışlardır. Oldukça yavaş bir seyirde ilerleyen protez bacak tekniği, uzun yıllar ahşaptan yapılan ve insana ayakta durabilme kabiliyeti verme etkisiyle sınırlıydı. 19. yüzyıldan itibaren ise daha hafif, kullanışlı ve dizden bükülebilen böylece hareket kabiliyetini artıran protezler imal edilmeye başlanmıştır. Bu gelişmede sanayi devriminin etkisinin azımsanmayacak derecede olduğu söylenebilir.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Arzuhaller, Protez Kullanımı, Osmanlı Devleti
Kaynak
Genç Kalemler Tarih Araştırmaları Dergisi
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
8
Sayı
9
