Kutadgu Bilig ve Siyasetname’ye göre hükümdarlık anlayışı

Devlet, hukuken emretme ve o emrin icra kudretini elinde bulunduran yüksek bir sosyal nizâmdır. Bu emretme hakkı, ahalisi tarafından kabul görmedikçe meşru sayılamazdı. Meşruluğu tanınan devletlerde gelenekçi, karizmatik ve kanunî hâkimiyet olmak üzere ortak vasıfta üç tip hâkimiyet anlayışı görülmektedir. Eski Türk hâkimiyet telakkisi yetkileri Tanrı tarafından verilen “karizmatik tip” olarak kabul edilmiştir. Hükümdarın Tanrı tarafından güç ve yetkilerle donatılmasına rağmen Türklerde yöneticiler tanrı-kral sayılmamıştır. Türklerin kadir-i mutlak Tanrı’nın emrinde ve himayesinde oldukları, onun yüceliği karşısında kendi tevazu ve acizlerini itiraf ettikleri anlaşılmaktadır. “Tanrı gibi” tabirini Tanrı’ya benzer veya “semanın oğlu” değil, hakanların ilahi teyit ve himayeye mazhar oldukları veya Tanrı tarafından memur edilmiş bulundukları manasında anlamak gerekmektedir. bahsedilen telakkiye Müslüman Türklerde ve sultanlarda da rastlanılmaktadır. Burada yüksek ruhların ve dolasıyla hakanların doğum ve ölümlerinde Tanrı’ya yakın bulunmaları inancı esastır.