Orta Asya'dan Anadolu’ya han yağması ve tahta çıkma geleneği
Yükleniyor...
Tarih
2017
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Aksaray Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Kaşgarlı Mahmud'un eserinde; "Hanların düğünlerinde veya bayramlarda yağma edilmek üzere hazırlanan sofra."Olarak geçen Han Yağması geleneği ihtiyaç sahibi olan kimselerin ihtiyaçlarının giderilmesi ve biriktirilen malın yeniden paylaşılması olarak da değerlendirilebilir. Orta Asya'da hükümdarın şahsi servetler edinip, halkının durumunu düşünmeden hareket etmesini engellemek maksadıyla, hükümdar yılda iki kez halka açık ziyafetler verir ardından eşi ile otağından çıkarak halkın otağı yağma edip ihtiyaçlarını almasını sağlardı. 'Han-ı yağma" deyiminin bu "potlaç'' töreni ile ilgili bir deyim olduğu ilk defa rahmetli Ziya Gökalp tarafından kaydedilmiştir. Türkler bir defa "hoy" diyerek bütün sofrayı yağma ederlerdi. Hafız-i Şirazi'nin beyitlerinden de anlaşılıyor ki İranlılar "han-ı yağma" törenini Türk göreneği saymışlardır. Bu geleneğin Orta-Asya boyları arasında Moğol istilasından sonra devam ettiğine dair elimizde tarihi veri mevcut değildir. Moğolların, Timur ve oğullarının devrinde yazılan tarih kitaplarında Türk gelenek ve göreneklerine çok önem verilmekte, en küçük olaylar bile yazarların gözünden kaçmamaktadır. Durum böyle iken bu devrin yazarlarından hiçbir kimse Potlaç izi olabilecek bir gelenekten bahsetmemiştir. Dikkate değer bir bilgi ise XVIII. yüzyılın sonlarına kadar Osmanlı sarayında 'han-ı yağma'yı çok andıran bir gelenek tarih belgelerinde kaydedilmiştir. Bu da Han Yağması geleneğinin biçim değiştirmiş hali olan "Çanak Yağması" geleneği olarak karşımıza çıkmaktadır. Selçuklular ve Suriye Atabegleri (Zen-giler)'nde ve Osmanlılarda da toy geleneğinin yeni formları sürmüştür. Suriye hükümdarı Nureddin Mahmud’un Arap etkisi altındaki bir ortamda bile yağmalı toylar verdiği bilinmektedir.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Orta Asya, Han Yağması, Tahta Çıkma Geleneği
Kaynak
Genç Kalemler Tarih Araştırmaları Dergisi
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
3
Sayı
4
