19. yy’da Türkistan’da yükselen kadın milli kahraman “Kurmancan Datka”
Yükleniyor...
Tarih
2021
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Aksaray Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Kurmancan Datka, 1811 yılında Kırgızistan’ın Oş kentinin güneybatısındaki Orke köyünde dünyaya gelmiştir. Kurmancan kaynaklarda Türk-İslam terbiyesi alarak büyümüş, akıllı, cesur, mücadeleci, olgun ve dik duruşlu biri olarak geçmektedir. Kurmancan’ın hayatını belirleyen üç kırılma noktası olmuştur. Bunlar; Dul Seyit ile zoraki olarak yaptığı ilk evliliği ve sonrasında otağını terk etmesi, boşandıktan sonra Âlim Bek ile evlenerek eşinin Hokand Hanlığı görevinde ona yaptığı gözlemlerle yardım etmesi, eşinin ölümü sonrasında Datka unvanını alarak Çarlık Rusya'ya karşı Alay Vadisi’nde yaptığı direniş hareketi ve Ruslar ile yaptığı barış antlaşması ile Alay kraliçesi unvanını almasıdır. Makalenin ilk kısmında Hokand Hanlığı’nın Türkistan’daki kuruluş ve gelişim sürecinden, Kırgız Türklerinin ve hanlıklarının durumlarından bahsedilmiştir. Bu kısımda Kırgız Türklerinin tarihsel serüvende aldıkları rolleri, Hokand Hanlığı’nın Kırgızistan üzerindeki önemi ve Rus işgali öncesindeki görünümü üzerinde durulmuştur. İkinci kısımda ise Kurmancan’ın ve Kırgız halkının dönemsel yapısını incelenmiştir. Kurmancan’ın hayatındaki dönüm noktalarına değinerek karşılaştığı durumlarda gösterdiği hayati reflekslerin öneminden bahsedilmiştir. Kurmancan’ın Âlim Bek ile olan evliliği, sonraki dönemlerde ona yaptığı gözlemler ile Âlim Bek'in Hokand Hanlığı’nda rütbe atlaması ve üst makamlara gelmesindeki süreç ele alınmıştır. Âlim Bek'in ölümünün ardından Kurmancan’ın “Datka” unvanı almasındaki temel sebepleri, Türk tarihindeki yeri ve o dönemde kendisine duyulan saygıya dikkat çekilmiştir. Üçüncü ve son kısımda ise Kurmancan Datka’nın 19. yüzyılın ikinci yarısında Rus işgali karşısındaki direniş hareketini, tutumunu ve stratejik hamleleri ile “Alay Kraliçesi” unvanını alma serüveninden bahsedilmiş, ölümüne kadar olan süreç ile çalışma tamamlanmıştır.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Kurmancan Datka, Kırgızistan
Kaynak
Genç Kalemler Tarih Araştırmaları Dergisi
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
7
Sayı
8
