Osmanlı Arşivi vilayet gelen giden defterleri: İzmit örneği

Vilayet Gelen Giden defterleri, 1864 yılından itibaren Osmanlı idaresinde eyalet sisteminden vilayet sistemine geçilmesiyle birlikte her vilayet için hazırlanmış olan defter serisidir. Bu defterler Dâhiliye kalemi tarafından tutulmuştur. Vilayetlerden Babıali’ye gelen evrak müsteşar tarafından görülür ve işaretlenerek Dâhiliye Kalemine gönderilir. Orada deftere kaydedildikten sonra Babıali dairelerinden nereye havale edildi ise oraya gönderilirdi. Babıali’den vilayetlere giden evrak da yine Dâhiliye Kalemine gelir ve deftere kaydedilerek ilgili vilayetlerden birine gönderilirdi. Babıali’nin taşra ile olan ilişkilerini yürüten Dâhiliye Kalemi’nin 1872 yılında ortadan kalkmasıyla görevleri İcra Odası adı verilen küçük bir heyete devredilmiş ve çıkarılan bir nizamname ile Babıali Evrak Odası’na dâhil edilmiştir. 1849-1922 yılları arasında Sadaret’in vilayetler ile yaptığı yazışmaları içeren bu Vilayet Gelen Giden defterleri, 1.608 adet defterden oluşmaktadır.1 İzmit özelinde tutulmuş gelen ve giden defterleri ise yalnızca dört adettir. Bu defterler genel olarak idari, hukuki, siyasi ve sosyal konuları içermektedir.