Kuzey Azerbaycan’ın modernleşme sürecinde Hasan Melikzade Zerdabi’nin katkıları
Yükleniyor...
Dosyalar
Tarih
2022
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Aksaray Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Azerbaycan, stratejik olarak önemli bir coğrafyada bulunmaktadır. M.Ö. 69’dan itibaren yüzyıllar boyu Romalılar, İranlılar, Selçuklular ve Ruslar başta olmak üzere birçok devlet bölgeye müdahale etmiştir. Azerbaycan halkı, asırlar boyunca farklı devletlerin egemenliği altında yaşamış, bağımsızlık mücadelesi uğrunda uzun yıllar çaba sarf etmiştir. Beş bin yıllık bir medeniyetin birikiminin izlerini (Atropatan, Kafkas Arnavutluğu, Akkoyunlu ve Karakoyunlu, Atabeyler, Şirvan ve Arap medeniyetlerinin) görmek mümkündür. XIX. yüzyılda Çarlık Rusya ve İran’daki Kaçar Devleti arasında imzalanan 1828 tarihli Türkmençay Antlaşması sonucu Azerbaycan kuzeyi Rusya’da güneyi İran’da kalacak şekilde ikiye ayrıldı. Rusya, topraklarına kattığı Kuzey Azerbaycan’da hâkimiyetini garantilemek için Ruslaştırma politikasına paralel olarak sömürgecilik planlarını gerçekleştirmeye başladı. XIX. yüzyılın ilk yarısında Azerbaycan’da hala güçlü olan İran kültürel ve siyasi nüfusu yok etmek için çalışmalara başladı. Çünkü İran tesiri hala devam etmekteydi. Nitekim Türkçe şiir yazan şairler aynı zamanda Farsça şiirler de yazıp bunu edipliğin ayrılmaz bir şartı olarak görürlerdi. İran etkisini yok etmek için zaman zaman yerel kültürün yaşatılmasını destekledi. Rus egemenliğini kabul eden hatta destekleyen yerli Müslüman aydınlar, yerel medeniyetin geliştirilmesi için teşvik edildi. Örneğin Mirza Fethali Ahundov komedilerini1 Kafkasya valisi Varantsov’un teşviki ile yerel dilde yazdı. Hatta Ahundov’un eserlerinin bile valinin matbaasında basıldığı bilinmektedir.2 XIX. yüzyılın ilk yarısı Rus işgal idaresinin Azerbaycan’da yerleşme çağıdır. Bu dönemde çarlık idaresinin katı tutumuna karşı birçok ayaklanmalar, savaşlar, isyanlar birbirini kovaladı. 1830’da Güney Kafkasya’ya tahkik heyeti olarak gönderilen Rus senatörlerinden Mençikov ve Kutaysov’un raporunda yazdıkları bu sert tutumu destekler niteliktedir; “Şimdiye kadar tarafımızdan toplanan bilgiler gösteriyor ki, suistimal ve yolsuzluk bütün haddini aşmıştır.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Azerbaycan, Kuzey Azerbaycan, Hasan Melikzade
Kaynak
Genç Kalemler Tarih Araştırmaları Dergisi
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
8
Sayı
9
