Tip 2 diyabetli bireylerde kadercilik, hasta aktivasyonu ve diyabet öz bakım davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi

Bu araştırmada, tip 2 diyabetli bireylerin kadercilik, hasta aktivasyonu ve diyabet öz bakım davranışları arasındaki ilişkilerin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma ilişki arayıcı tipte tasarlanmıştır. Araştırmanın evrenini 2024 yılında Aksaray Eğitim ve Araştırma Hastanesinde ayaktan ve yatarak tedavi alan tüm tip 2 diyabet hastaları, örneklemi ise araştırmaya katılmayı kabul eden 300 birey oluşturmuştur. Araştırma verileri; tanıtıcı bilgi formu, Kadercilik Ölçeği, Hasta Aktiflik Düzeyi Ölçeği ve Diyabet Öz-Bakım Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Çalışma sonucunda hasta aktiflik düzeyi ile diyabet öz bakımı arasında pozitif yönde güçlü, hasta aktiflik düzeyi ile kadercilik arasında negatif yönde güçlü düzeyde, kadercilik ile hasta aktiflik düzeyi ve diyabet öz bakımı arasında negatif yönde güçlü ilişki olduğu belirlenmiştir. Hasta aktivasyonunun diyabet öz bakımı üzerinde anlamlı pozitif etkisi olduğu bulunmuştur. Kaderciliğin, diyabet öz bakımı ve hasta aktivasyonu üzerinde anlamlı negatif etkisi olduğu, kadercilik artıkça hasta ve aktivasyonunun ve diyabet öz bakımının azaldığı belirlenmiştir. Hasta aktivasyonunun kadercilik ile diyabet öz bakımı arasındaki ilişkide kısmi aracılık rolü olduğu belirlenmiştir. Bu bulgular doğrultusunda tip 2 diyabetli bireylerde diyabet öz bakımı ve hasta aktivasyonunu artırmaya yönelik müdahalelerin, kadercilik anlayışını azaltmayı hedefleyen bilgi ve uygulamalarla desteklenmesi önerilebilir.

This study aimed to examine the relationships between fatalism, patient activation and diabetes self-care behaviours of individuals with type 2 diabetes. The study was designed as a relationship-seeking type. The universe of the study consisted of all type 2 diabetes patients receiving outpatient and inpatient treatment at Aksaray Training and Research Hospital in 2024, and the sample consisted of 300 individuals who agreed to participate in the study. The research data were collected using the introductory information form, Fatalism Scale, Patient Activity Level Scale and Diabetes Self-Care Scale. As a result of the study, it was determined that there was a strong positive relationship between patient activity level and diabetes self-care, a strong negative relationship between patient activity level and fatalism, and a strong negative relationship between fatalism and patient activity level and diabetes self-care. It was found that patient activation had a significant positive effect on diabetes self-care. It was determined that fatalism had a significant negative effect on diabetes self-care and patient activation, and as fatalism increased, patient activation and diabetes self-care decreased. It was determined that patient activation had a partial mediating role in the relationship between fatalism and diabetes self-care. In line with these findings, it can be suggested that interventions aimed at increasing diabetes self-care and patient activation in individuals with type 2 diabetes should be supported with information and practices aimed at reducing fatalism.