Çalışanların Endüstri 4.0 dönüşümüne yönelik tehdit algılarının tükenmişlik, işe adanmışlık ve kariyer bağlılığı üzerine etkisi
Loading...
Date
2021
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Access Rights
info:eu-repo/semantics/openAccess
Abstract
Hız kesmeden ilerleyen akıllı teknolojiler üretim kapasitesi ve üretimde verimliliğin artması açısından önemli bir gelişme yaratmıştır. Özellikle Endüstri 4.0 ile birlikte artan makineleşme ile insan faktörünün üretim sektöründeki görevlerinde azalma yaşanması beklenmektedir. Ekonomik koşullar, teknoloji ve rekabet koşullarının sürekli bir dinamizm içinde değişmesinin yanında iş ortamları, yönetimler, işlerin nitelikleri ve hiyerarşik yapıların da değişmesi sonucunu doğurmuştur. İnsan ise bu değişimleri hem bir birey olarak ait olduğu toplumda hem de bir çalışan olarak ait olduğu örgütte hissetmektedir. Bu değişim baskısının zamanla çalışanların işlerine karşı tutumlarına nasıl yansıyacağıyla ilgili çok fazla bilgi yoktur. Bu çerçevede çalışmanın ana amacı Endüstri 4.0 dönüşümünü ve bu dönüşümün bileşenlerini çalışanların kendi iş/kariyerleri için bir tehdit olarak algılayıp algılamadıklarını belirlemek ve bu tehdit algısının tükenmişlik, işe adanmışlık ve kariyer bağlılığı üzerine bir etkisinin olup olmadığını inceleyerek alan yazındaki boşluğu doldurmaktır. Bu amaç doğrultusunda hem nicel hem de nitel araştırmanın en iyi yönlerini sağlama imkânı sunması açısından karma yöntem araştırması yapılmıştır. Sıralı açıklayıcı desen doğrultusunda öncelikle İSO'nun yayınlamış olduğu "Üretimden Satışa Türkiye'nin 2018 Yılı 500 Büyük Sanayi Kuruluşu" listesinde alan Sakarya ilinde otomotiv sektöründe faaliyet gösteren 602 çalışana anket çalışması uygulanarak araştırmanın nicel boyutu yürütülmüştür. Tesadüfi olmayan örnekleme tekniklerinden kolayda örnekleme yoluyla toplanan veriler, açımlayıcı/keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizi, regresyon analizi, tek yönlü varyans analizi yardımıyla SPSS ve AMOS programı kullanılarak test edilmiştir. Araştırmanın ikinci aşamasını oluşturan nitel boyutta ortaya koyulmak istenen amaç Endüstri 4.0 dönüşümünün ve bu dönüşümle birlikte gelen akıllı teknoloji, yapay zekâ, robotlar ve algoritmaların nasıl algılandığına yönelik çalışanların bireysel deneyim ve algılarını betimlemektir. Bu bağlamda araştırmanın nitel boyutunda "olgu bilim (fenomoloji)" deseni kullanılmıştır. Nicel boyuttaki örneklemi oluşturan 602 katılımcıdan amaçlı örnekleme tekniklerinden ölçüt örnekleme tekniği ile tespit edilen kriterleri taşıyan 15 katılımcı ile nitel araştırma yürütülmüştür. Nitel veriler, yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılarak toplanmıştır. Görüşmeler sonucunda elde edilen veriler tematik içerik analizine tabi tutularak MAXQDA analiz programı aracılığıyla analiz edilmiştir. Araştırma kapsamında elde edilen nicel bulgulara göre, çalışanların Endüstri 4.0 dönüşümüne yönelik tehdit algılarının işe adanmışlık ve kariyer bağlılığı üzerinde negatif bir etkiye sahip olduğu ve çalışanların Endüstri 4.0 dönüşümüne yönelik tehdit algılarının tükenmişlik ve tükenmişliğin alt boyutları olan duygusal tükenmişlik, duyarsızlaşma ve düşük kişisel başarı hissi üzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Yani çalışanların Endüstri 4.0 dönüşümüne yönelik tehdit algıları arttıkça işe adanmışlık ve kariyer bağlılığının azaldığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte çalışanların Endüstri 4.0 dönüşümüne yönelik tehdit algıları arttıkça tükenmişlik ve tükenmişliğin alt boyutları olan duygusal tükenmişlik, duyarsızlaşma ve düşük kişisel başarı hissinin arttığı tespit edilmiştir. Ayrıca Endüstri 4.0 dönüşümüne yönelik tehdit algısının çalışanların yaş ve eğitimine göre farklılık gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma kapsamında elde edilen nitel bulgulara göre, çalışanların Endüstri 4.0 dönüşümüne yönelik tehdit algıları "tehdit yok", "potansiyel tehdit" ve "gerçek tehdit" olmak üzere üç ana tema altında toplanmıştır. İlk ana temada katılımcılar çalışana kendini geliştirme imkânı sunması, işlerin uzaktan yapılabilmesi, değer yaratması, iş yükünü azaltması gibi Endüstri 4.0 bileşenlerinin gerek gündelik hayatta gerekse iş hayatında kolaylıklar ve avantajlar sağladığını dile getirmişlerdir. İkinci ana temada katılımcılar insan ve makinenin birlikte çalışabileceğini fakat ilerleyen zamanlarda birtakım avantajları olduğu için Endüstri 4.0 bileşenlerinin insan iş gücüne karşı bir tehdit oluşturma potansiyelinin bulunduğu dile getirmişlerdir. Üçüncü ana temada ise katılımcılar Endüstri 4.0 bileşenlerinden olan robotik sistemler ve yapay zekalı robotların çalışanları devre dışı bırakma ve çalışanın yerini alma açısından iş gücü üzerinde olumsuz bir etki yarattığını dile getirmiştir. Çalışmanın Endüstri 4.0, tükenmişlik, işe adanmışlık ve kariyer bağlılğı yazınına görgül katkılar sağlaması bakımından önem arz ettiği düşünülmektedir. Endüstri 4.0 dönüşümünün çalışanlar tarafından nasıl algılandığı ve bu algının çalışma hayatına etkilerini ortaya koymak açısından daha fazla netlik ve bilgi sağlayacak araştırmaların farklı örneklem gruplarında yapılması önerilmektedir.
Hız kesmeden ilerleyen akıllı teknolojiler üretim kapasitesi ve üretimde verimliliğin artması açısından önemli bir gelişme yaratmıştır. Özellikle Endüstri 4.0 ile birlikte artan makineleşme ile insan faktörünün üretim sektöründeki görevlerinde azalma yaşanması beklenmektedir. Ekonomik koşullar, teknoloji ve rekabet koşullarının sürekli bir dinamizm içinde değişmesinin yanında iş ortamları, yönetimler, işlerin nitelikleri ve hiyerarşik yapıların da değişmesi sonucunu doğurmuştur. İnsan ise bu değişimleri hem bir birey olarak ait olduğu toplumda hem de bir çalışan olarak ait olduğu örgütte hissetmektedir. Bu değişim baskısının zamanla çalışanların işlerine karşı tutumlarına nasıl yansıyacağıyla ilgili çok fazla bilgi yoktur. Bu çerçevede çalışmanın ana amacı Endüstri 4.0 dönüşümünü ve bu dönüşümün bileşenlerini çalışanların kendi iş/kariyerleri için bir tehdit olarak algılayıp algılamadıklarını belirlemek ve bu tehdit algısının tükenmişlik, işe adanmışlık ve kariyer bağlılığı üzerine bir etkisinin olup olmadığını inceleyerek alan yazındaki boşluğu doldurmaktır. Bu amaç doğrultusunda hem nicel hem de nitel araştırmanın en iyi yönlerini sağlama imkânı sunması açısından karma yöntem araştırması yapılmıştır. Sıralı açıklayıcı desen doğrultusunda öncelikle İSO'nun yayınlamış olduğu "Üretimden Satışa Türkiye'nin 2018 Yılı 500 Büyük Sanayi Kuruluşu" listesinde alan Sakarya ilinde otomotiv sektöründe faaliyet gösteren 602 çalışana anket çalışması uygulanarak araştırmanın nicel boyutu yürütülmüştür. Tesadüfi olmayan örnekleme tekniklerinden kolayda örnekleme yoluyla toplanan veriler, açımlayıcı/keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizi, regresyon analizi, tek yönlü varyans analizi yardımıyla SPSS ve AMOS programı kullanılarak test edilmiştir. Araştırmanın ikinci aşamasını oluşturan nitel boyutta ortaya koyulmak istenen amaç Endüstri 4.0 dönüşümünün ve bu dönüşümle birlikte gelen akıllı teknoloji, yapay zekâ, robotlar ve algoritmaların nasıl algılandığına yönelik çalışanların bireysel deneyim ve algılarını betimlemektir. Bu bağlamda araştırmanın nitel boyutunda "olgu bilim (fenomoloji)" deseni kullanılmıştır. Nicel boyuttaki örneklemi oluşturan 602 katılımcıdan amaçlı örnekleme tekniklerinden ölçüt örnekleme tekniği ile tespit edilen kriterleri taşıyan 15 katılımcı ile nitel araştırma yürütülmüştür. Nitel veriler, yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılarak toplanmıştır. Görüşmeler sonucunda elde edilen veriler tematik içerik analizine tabi tutularak MAXQDA analiz programı aracılığıyla analiz edilmiştir. Araştırma kapsamında elde edilen nicel bulgulara göre, çalışanların Endüstri 4.0 dönüşümüne yönelik tehdit algılarının işe adanmışlık ve kariyer bağlılığı üzerinde negatif bir etkiye sahip olduğu ve çalışanların Endüstri 4.0 dönüşümüne yönelik tehdit algılarının tükenmişlik ve tükenmişliğin alt boyutları olan duygusal tükenmişlik, duyarsızlaşma ve düşük kişisel başarı hissi üzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Yani çalışanların Endüstri 4.0 dönüşümüne yönelik tehdit algıları arttıkça işe adanmışlık ve kariyer bağlılığının azaldığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte çalışanların Endüstri 4.0 dönüşümüne yönelik tehdit algıları arttıkça tükenmişlik ve tükenmişliğin alt boyutları olan duygusal tükenmişlik, duyarsızlaşma ve düşük kişisel başarı hissinin arttığı tespit edilmiştir. Ayrıca Endüstri 4.0 dönüşümüne yönelik tehdit algısının çalışanların yaş ve eğitimine göre farklılık gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma kapsamında elde edilen nitel bulgulara göre, çalışanların Endüstri 4.0 dönüşümüne yönelik tehdit algıları "tehdit yok", "potansiyel tehdit" ve "gerçek tehdit" olmak üzere üç ana tema altında toplanmıştır. İlk ana temada katılımcılar çalışana kendini geliştirme imkânı sunması, işlerin uzaktan yapılabilmesi, değer yaratması, iş yükünü azaltması gibi Endüstri 4.0 bileşenlerinin gerek gündelik hayatta gerekse iş hayatında kolaylıklar ve avantajlar sağladığını dile getirmişlerdir. İkinci ana temada katılımcılar insan ve makinenin birlikte çalışabileceğini fakat ilerleyen zamanlarda birtakım avantajları olduğu için Endüstri 4.0 bileşenlerinin insan iş gücüne karşı bir tehdit oluşturma potansiyelinin bulunduğu dile getirmişlerdir. Üçüncü ana temada ise katılımcılar Endüstri 4.0 bileşenlerinden olan robotik sistemler ve yapay zekalı robotların çalışanları devre dışı bırakma ve çalışanın yerini alma açısından iş gücü üzerinde olumsuz bir etki yarattığını dile getirmiştir. Çalışmanın Endüstri 4.0, tükenmişlik, işe adanmışlık ve kariyer bağlılğı yazınına görgül katkılar sağlaması bakımından önem arz ettiği düşünülmektedir. Endüstri 4.0 dönüşümünün çalışanlar tarafından nasıl algılandığı ve bu algının çalışma hayatına etkilerini ortaya koymak açısından daha fazla netlik ve bilgi sağlayacak araştırmaların farklı örneklem gruplarında yapılması önerilmektedir.
Hız kesmeden ilerleyen akıllı teknolojiler üretim kapasitesi ve üretimde verimliliğin artması açısından önemli bir gelişme yaratmıştır. Özellikle Endüstri 4.0 ile birlikte artan makineleşme ile insan faktörünün üretim sektöründeki görevlerinde azalma yaşanması beklenmektedir. Ekonomik koşullar, teknoloji ve rekabet koşullarının sürekli bir dinamizm içinde değişmesinin yanında iş ortamları, yönetimler, işlerin nitelikleri ve hiyerarşik yapıların da değişmesi sonucunu doğurmuştur. İnsan ise bu değişimleri hem bir birey olarak ait olduğu toplumda hem de bir çalışan olarak ait olduğu örgütte hissetmektedir. Bu değişim baskısının zamanla çalışanların işlerine karşı tutumlarına nasıl yansıyacağıyla ilgili çok fazla bilgi yoktur. Bu çerçevede çalışmanın ana amacı Endüstri 4.0 dönüşümünü ve bu dönüşümün bileşenlerini çalışanların kendi iş/kariyerleri için bir tehdit olarak algılayıp algılamadıklarını belirlemek ve bu tehdit algısının tükenmişlik, işe adanmışlık ve kariyer bağlılığı üzerine bir etkisinin olup olmadığını inceleyerek alan yazındaki boşluğu doldurmaktır. Bu amaç doğrultusunda hem nicel hem de nitel araştırmanın en iyi yönlerini sağlama imkânı sunması açısından karma yöntem araştırması yapılmıştır. Sıralı açıklayıcı desen doğrultusunda öncelikle İSO'nun yayınlamış olduğu "Üretimden Satışa Türkiye'nin 2018 Yılı 500 Büyük Sanayi Kuruluşu" listesinde alan Sakarya ilinde otomotiv sektöründe faaliyet gösteren 602 çalışana anket çalışması uygulanarak araştırmanın nicel boyutu yürütülmüştür. Tesadüfi olmayan örnekleme tekniklerinden kolayda örnekleme yoluyla toplanan veriler, açımlayıcı/keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizi, regresyon analizi, tek yönlü varyans analizi yardımıyla SPSS ve AMOS programı kullanılarak test edilmiştir. Araştırmanın ikinci aşamasını oluşturan nitel boyutta ortaya koyulmak istenen amaç Endüstri 4.0 dönüşümünün ve bu dönüşümle birlikte gelen akıllı teknoloji, yapay zekâ, robotlar ve algoritmaların nasıl algılandığına yönelik çalışanların bireysel deneyim ve algılarını betimlemektir. Bu bağlamda araştırmanın nitel boyutunda "olgu bilim (fenomoloji)" deseni kullanılmıştır. Nicel boyuttaki örneklemi oluşturan 602 katılımcıdan amaçlı örnekleme tekniklerinden ölçüt örnekleme tekniği ile tespit edilen kriterleri taşıyan 15 katılımcı ile nitel araştırma yürütülmüştür. Nitel veriler, yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılarak toplanmıştır. Görüşmeler sonucunda elde edilen veriler tematik içerik analizine tabi tutularak MAXQDA analiz programı aracılığıyla analiz edilmiştir. Araştırma kapsamında elde edilen nicel bulgulara göre, çalışanların Endüstri 4.0 dönüşümüne yönelik tehdit algılarının işe adanmışlık ve kariyer bağlılığı üzerinde negatif bir etkiye sahip olduğu ve çalışanların Endüstri 4.0 dönüşümüne yönelik tehdit algılarının tükenmişlik ve tükenmişliğin alt boyutları olan duygusal tükenmişlik, duyarsızlaşma ve düşük kişisel başarı hissi üzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Yani çalışanların Endüstri 4.0 dönüşümüne yönelik tehdit algıları arttıkça işe adanmışlık ve kariyer bağlılığının azaldığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte çalışanların Endüstri 4.0 dönüşümüne yönelik tehdit algıları arttıkça tükenmişlik ve tükenmişliğin alt boyutları olan duygusal tükenmişlik, duyarsızlaşma ve düşük kişisel başarı hissinin arttığı tespit edilmiştir. Ayrıca Endüstri 4.0 dönüşümüne yönelik tehdit algısının çalışanların yaş ve eğitimine göre farklılık gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma kapsamında elde edilen nitel bulgulara göre, çalışanların Endüstri 4.0 dönüşümüne yönelik tehdit algıları "tehdit yok", "potansiyel tehdit" ve "gerçek tehdit" olmak üzere üç ana tema altında toplanmıştır. İlk ana temada katılımcılar çalışana kendini geliştirme imkânı sunması, işlerin uzaktan yapılabilmesi, değer yaratması, iş yükünü azaltması gibi Endüstri 4.0 bileşenlerinin gerek gündelik hayatta gerekse iş hayatında kolaylıklar ve avantajlar sağladığını dile getirmişlerdir. İkinci ana temada katılımcılar insan ve makinenin birlikte çalışabileceğini fakat ilerleyen zamanlarda birtakım avantajları olduğu için Endüstri 4.0 bileşenlerinin insan iş gücüne karşı bir tehdit oluşturma potansiyelinin bulunduğu dile getirmişlerdir. Üçüncü ana temada ise katılımcılar Endüstri 4.0 bileşenlerinden olan robotik sistemler ve yapay zekalı robotların çalışanları devre dışı bırakma ve çalışanın yerini alma açısından iş gücü üzerinde olumsuz bir etki yarattığını dile getirmiştir. Çalışmanın Endüstri 4.0, tükenmişlik, işe adanmışlık ve kariyer bağlılğı yazınına görgül katkılar sağlaması bakımından önem arz ettiği düşünülmektedir. Endüstri 4.0 dönüşümünün çalışanlar tarafından nasıl algılandığı ve bu algının çalışma hayatına etkilerini ortaya koymak açısından daha fazla netlik ve bilgi sağlayacak araştırmaların farklı örneklem gruplarında yapılması önerilmektedir.
Description
Keywords
Endüstri 4.0, Tükenmişlik, İşe Adanmışlık, Kariyer Bağlılığı, Karma Yöntem, Industry 4.0, Burnout, Work Commitment, Career Commitment, Mixed Method
