Tez Koleksiyonu
Bu koleksiyon için kalıcı URI
Güncel Gönderiler
Öğe Obruk duyarlılık haritalarının CBS ve makine öğrenmesi yöntemleri ile hazırlanması: Konya Kapalı Havzası örneği(Aksaray Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2024) Çetin, İbrahim; Bilgilioğlu, Süleyman SefaKonya Kapalı Havzası (KKH), litolojik olarak kolay eriyebilen kayaların yoğunlaştığı karstik bir topoğrafyaya sahiptir. Obruklar gibi karstlaşma ürünleri ise bu bölgede görülen en sık karstlaşma ürünleridir. KKH'da obruklar tarım alanları başta olmak üzere enerji hatları ile karayolu gibi altyapılar ve yerleşim yerlerini tehdit etmektedir. Obrukların meydana getirdiği zararlı etkileri azaltmak için bu fenomenleri kontrol eden faktörlerin nerelerde oluşabileceğini bilmek gerekir. Bu tez çalışması ile obrukların hangi koşullar altında tekrar ettiği ve mekânsal olarak nerelerde olabileceği sorusuna, obruk duyarlılık haritası ile cevap aranmaktadır. Çalışma kapsamında, ortofotolar, saha çalışmaları, uydu görüntüleri ve AFAD il Müdürlüklerinden temin edilen veriler kullanılarak elde edilen 628 obruk envanteri ile bir veri tabanı oluşturulmuştur. Obruk araştırmalarında literatürde sık kullanılan 20 koşullandırma faktörü ve Rastgele Orman (RF), Hafif Gradyan Artırma (LightGBM), Aşırı Gradyan Artırma (XGBoost), Uyumlandırılmış Gradyan Artırma (AdaBoost) ve Kategorik Artırma (CatBoost) olmak üzere 5 adet topluluk makine öğrenme (MÖ) modelleri duyarlılık haritalarını üretmek için kullanılmıştır. Bu kapsamda tüm MÖ modelleri için % 95 ve üzeri tahmin performansı elde edilmiş olup en yüksek doğruluk skoru ise rastgele orman algoritması (% 97,35) olmuştur. Faktör önem oranlarını belirlemek için açıklanabilir yapay zekâ yaklaşımı olan SHAP kullanılmıştır. Buna göre RF modeli için en çok katkı veren faktörler; yeraltı su seviyesi değişim hızı, volkanik formlara yakınlık, kuyu yoğunluğu ve yükseklik olarak belirlenmiştir. Üretilen obruk duyarlılık haritasına havza topraklarının yaklaşık % 39'unun yüksek ve çok yüksek derece duyarlı alanlarda kaldığını göstermektedir. Bu çalışma ile üretilen havza bazında obruk duyarlılık haritası literatürde önemli bir açığı kapatarak havzada planlama faaliyetlerine altlık bir harita oluşturulduğu düşünülmektedir.Öğe Küresel iklim değişiminde doğal afetler ve konut tasarımı ilişkileri(Aksaray Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2022) Çetin Murat, Lütfiye; Bekişoğlu, Havva ÜlgenTüm Dünya'da ve ülkemizde çeşitli sebeplerden dolayı iklimler hızla değişmekte, bu değişimin bir sonucu olarak da doğal afetlerde artış görülmektedir. Artan afetler sadece can kayıpları değil ekonomik, sosyal ve çevresel kayıpları da beraberinde getirmektedir. Türkiye gibi inşaat sektörü sürekli dinamik ve gelişmekte olan ülkelerde iklim değişikliği nedeniyle afet mimarisini incelemek, bundan etkilenen yapılar için öneriler geliştirmek önemlidir. Bu tez çalışmasının amacı, iklim değişikliği nedeniyle artan afetlerin yapılara verdiği zararları önlemek için geleneksel ve günümüz konut özelliklerini iklim dayanımı bakımından değerlendirmek ve konut tasarım kriterlerine öneriler getirmektir. Çalışma kapsamını İç Anadolu'nun merkezi haline gelen Kayseri ilinin nüfus artış hızı ve konut üretim hızı yüksek Talas ilçesi oluşturmaktadır.Öğe Sürdürülebilir mimari bağlamında yeşil bina tasarımı ve değerlendirilmesi(Aksaray Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2022) Özdemir, Nilay Ceren; Bekişoğlu, ÜlgenDünyanın fosil yakıt arzı giderek tükenmekte ve enerji fiyatları yükselmektedir. Bu nedenle her ülke sürdürülebilir harekete uygun politika araçları oluşturarak adımlar atmaktadır. İş, ulaşım ve imalat gibi tüm sektörler, çevreyi korumak ve gelecek nesillerin yaşam kalitesini iyileştirmek için sürdürülebilir stratejiler geliştirmeye ve süreçlerini uygulamaya başlamıştır. Yeşil Binalar, inşaat sektöründe sürdürülebilir stratejilerin uygulanmasını artırmada önemli bir rol oynamaktadır. Bu nedenle inşaat sektörünün çevresel ve sosyal olumsuz etkileri en aza indirmek, çevreye ve ekonomiye olumlu katkıları en üst düzeye çıkarmak gibi bir sorumluluğu vardır. Bununla birlikte buradaki diğer sorumluluk yerel ve merkezi yönetimdedir. Bu bağlamda bu çalışma yeşil bina tasarım kriterleri açısından Aksaray ilini incelemektedir. Durum analizi şeklinde gerçekleştirilen çalışmada, arazi planlaması, enerji kullanımı, su kullanımı, malzeme, iklim, atık değerlendirme, hava kalitesi ve ısıl konfor ve peyzaj değişkenleri göz önünde bulundurularak Aksaray özelinde inceleme gerçekleştirilmiştir. Elde edilen bulgular neticesinde, Aksaray ilinin yeşil bina tasarım konsepti açısından problemleri olduğu sonucu çıkmıştır. Çalışma, yeşil bina tasarım kriterlerinin il düzeyinde incelendiği ender çalışmalardan olup, bu açıdan literatüre katkısının olduğu düşünülmektedir.Öğe Kentsel açık ve yeşil alanların ekolojik zonlarla ilişkilendirilmesi: Aksaray örneği(Aksaray Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2019) Akyazı, Nazife; Yenil, Havva ÜlgenKentlerin sürdürülebilirliği ve ekolojisinin iyileştirilmesi için en önemli faktörlerden biri açık ve yeşil alanlardır. Türkiye’nin birçok ilinde kentsel gelişmenin ekolojik temelden yoksun olduğu gözlenmektedir. Bu tez çalışmasının amacı, Aksaray ili örnekleminde ekolojik zonlarla kentsel yeşil alanları ilişkilendirmek ve kent yönetimine koruma-geliştirme kökenli farklı bir yaklaşım kazandırabilmektir. Çalışmanın kapsamını Aksaray ilindeki açık ve yeşil alanlar ile ekolojik zonlar teşkil etmektedir. Çalışma kapsamının belirlenmesinde iki temel faktör rol oynamıştır. Bunlardan birincisi İç Anadolu Bölgesinde kavşak konumundaki Aksaray ilinin açık ve yeşil alan politikalarının yetersiz olması ve ikincisi ise; yeşil altyapının oluşturulmasında farklı bir bakış açısı olarak ekolojik alanların ilişkilendirilmesi gerekliliğidir. Aksaray örneklem alanına ait veri tabanının mevcut olması çalışma alanının seçilmesinde etkili olmuştur. Çalışmada; Aksaray ili imar planlarından yararlanılarak mevcut yeşil alan durumu ve peyzaj ekolojisi temelli ekolojik zonlar ArcGIS 10.1 yazılımı kullanılarak sayısallaştırılmıştır. Literatürden yararlanılarak geliştirilen ekolojik zonlar mevcut yeşil alanlarla çakıştırılmıştır. Yapılan analizler sonucunda potansiyel açıdan yüksek, orta ve düşük düzeyde önem arz eden alanlar tespit edilmiştir. Çalışma sonucunda 1. dereceden önemli arazilerin ekosistem ve biyoçeşitlilik bakımından oldukça zengin alanlar olduğu, 2. dereceden önemli arazilerin biyoçeşitlilik bakımından nispeten daha zayıf olmakla birlikte, düşük düzeyde de olsa işlevsellik barındıran araziler olduğu, 3. dereceden arazilerin ise ekosistem, biyoçeşitlilik ve işlevsellik bakımından en düşük düzeye sahip alanlar olduğu tespit edilmiştir. Elde edilen bulgular yorumlanarak kentsel yeşil altyapının oluşturulmasında ekolojik zonların önemi ortaya konmuş ve kentsel sürdürülebilirlik ve yaşam kalitesi için öneriler getirilmiştir. Bu tez çalışmasının ekolojik faktörler ve yeşil alan ilişkisini konu alan bilimsel çalışmalara katkı sağlayacağı ön görülmektedir.Öğe Tarımsal alanlarda IKONOS uydu görüntüsünden nesne tabanlı ürün deseni tespiti(Aksaray Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2017) Tavus, Beste; Karataş, KamilGünümüzde uzaktan algılama teknolojileri ve görüntü değerlendirme yöntemlerinin gelişmesi ile birlikte, uzaktan algılama yöntemleri, tarımsal alanlarda ürün deseninin belirlenmesi ve zamana bağlı olarak değişiminin izlenmesi çalışmalarında sıklıkla tercih edilir hâle gelmiştir. Bu çalışmada keskinleştirilmiş yüksek konumsal çözünürlüklü IKONOS uydu görüntülerinden tarımsal alanlarda ürün deseninin, nesne-tabanlı sınıflandırma tekniği ile yüksek doğrulukla belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma alanı, Bursa ili, Karacabey ilçesinin güneybatısında yer almakta ve yaklaşık 18 km × 13.5 km'lik bir tarım alanını kapsamaktadır. Nesne tabanlı sınıflandırmanın segmentasyon basamağında ölçek parametresinin belirlenmesini hızlandırmak ve otomatikleştirmek için ESP-2 (Ölçek Parametre Tahmini) yazılımı kullanılmıştır. Ayrıca, en uygun segmentasyon parametrelerin bulunması amacıyla şekil, bütünlük ve ölçek parametreleri için çeşitli kombinasyonlar denenmiştir. Sınıflandırma doğruluğunu arttırmak amacıyla, literatürde de sıklıkla kullanılmış olan homojenlik, zıtlık, farklılık, ortalama, varyans ve entropi olmak üzere altı adet GLCM doku ölçüm yöntemi belirlenmiştir. Bu yöntemler IKONOS uydu görüntüsünün orijinal bantlarına uygulanarak 24 bantlık ek veri seti elde edilmiştir. Orijinal bantlar ve elde edilen 24 bantlık ek veri seti ile birlikte toplam 29 bant kullanılarak, görüntü sınıflandırması işlemi eCognition yazılımında nesne tabanlı en yakın komşuluk sınıflandırması tekniği ile yapılmıştır. Elde edilen sınıflandırma sonuçları 2212 adet yer gerçeği verisi kullanılarak parsel bazında test edilmiştir. Yapılan doğruluk analizinde sınıflandırma sonuçları ile yer gerçekleri verilerinin %87.48 (toplam doğruluk) oranında uyumlu olduğu görülmüştür.Öğe Uzaktan algılama ve cbs ile arazi kullanımı ve arazi örtüsünün belirlenmesi: Shaqlawa (Irak) örneği(Aksaray Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2017) Hamid, Yousif; Karataş, Kamilİnsan ve çevre arasındaki ilişkiyi daha iyi anlamak, ekosistemdeki değişimlerin farkına varmak ve sürdürülebilir bir planlama hizmeti sunmak bakımından arazi örtüsü/kullanımı değerlendirmeleri önem taşımaktadır. Kentleşmenin hızla artması ile birlikte Shaqlawa bölgesinde arazi örtüsü ve arazi kullanımında değişiklikler meydana gelmiştir. Bu bağlamda Shaqlawa bölgesi için günümüzde ve gelecekte doğru politikalar izlemek ve doğru izleme mekanizmaları kurmak arazi örtüsü/kullanımını adına önem taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı Irak'ın Erbil kentinin Shaqlawa bölgesinde 2000, 2007 ve 2015 Landsat 7 ETM uydu görüntüleri kullanılarak arazi örtüsü değişikliklerini tespit etmektir. Bu bağlamda kullanılan uydu görüntülerine sınıflandırma işlemleri uygulanmış ve arazi örtüsü haritaları hazırlanmıştır. Hata matrisleri oluşturularak ve doğruluk analizleri yapılarak arazi örtüsündeki değişimin miktarına ulaşılmaya çalışılmıştır. Genel olarak sonuçlara bakıldığında şehir alanlarının 2000-2007 yılları arasında %1.5'ten %4.1'e, 2007-2015 yılları arasında ise %4.1'den %9.4'e yükseldiği görülmüştür. Ayrıca yerleşim alanlarının mekânsal eğilimi, Shaqlawa bölgesinin batı kesiminde artış gösterdiği belirlenmiştir. Bu çalışmada elde edilen sonuçların kent planlaması için karar vermeye yardımcı olabileceği düşünülmektedir.Öğe Arazi kullanımı ve arazi örtüsü değişiminin CBS ve uzaktan algılama kullanılarak belirlenmesi: Kalar bölgesi örneği(Aksaray Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2017) Al-Zangana, Khaleel Abdulkareem Mohammed; Ekercin, SemihArazi kullanımı ve arazi örtüsü değişikliklerinin karmaşıklığını anlamak insan ile çevre arasındaki ilişkiyi daha iyi anlayabilmek için ve ekosistem ürünlerinin ve hizmetlerin sürdürülebilir yönetimi için yerel planlama sürecini desteklemek için önemlidir. Irak'ın Kalar kentinde yüksek kentleşme oranı, nüfus artışı ile birlikte arazi kullanımında ve arazi kullanımında değişikliklere neden olmuştur. Bu nedenle, kentsel büyüme konusunda karar verme aşamasında doğru politikaları ve izleme mekanizmalarını ortaya koymak için arazi kullanımını ve arazi örtüsü değişikliklerini anlamak gereklidir. Bu nedenle, bu çalışmanın amacı, 2000 yılına ait Landsat TM, 2007 ve 2015 yıllarına ait ETM uydu görüntüleri kullanılarak Kalar bölgesinde arazi kullanımı ve arazi örtüsü değişikliklerini ArcGIS ve ENVI kullanılarak ön işleme tabi tutulmak ve analiz etmektir. Sınıflandırılmış arazi kullanımı ve arazi örtüsü haritalarının doğruluğu için, genel doğruluğu türetmek amacıyla bir hata matrisi kullanılmıştır ve sonuçlar, minimum kabul edilebilir eşik seviyesinin üzerinde elde edilmiştir. Ayrıca, değişim analizi, arazi kullanımının 2000 ve 2015 yılları arasında nasıl değiştiğini göstermektedir. Oluşturulan arazi örtüsü haritaları, arazi kullanımı ve arazi örtüsü değişimlerinin oranını belirledikten sonra arazi kullanımı ve arazi örtüsü geçişlerini değerlendirerek yerleşim alanlarındaki artış ve düşüşlerin diğer arazi örtüsü sınıflarıyla ilişkisini belirlemek ve konumsal bir eğilim olup olmadığını tespit etmek amacıyla kullanılmıştır. Genel olarak, bu çalışmanın sonuçları, son 7 yılda yerleşim alanları için 2000 yılında % 1.5'den 2007 yılı için % 4.1'e, 2015 yılında ise % 9.4 oranında genişleme olduğunu göstermektedir. Yerleşim alanlarının mekânsal eğilimi, Kalar'ın batı kesiminde diğer yönlere oranla büyüyen bir eğilim olduğunu göstermektedir. Bu nedenle, bu çalışmadan elde edilen bulgular kentsel planlama için karar verme açısından katkı sağlayabilir.Öğe Halepçe kentinde yağmurla beslenen tarım üzerinde iklimin etkileri(Aksaray Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2017) Al-Jammoor, Arkan Ahssan Mahmood; Yılmaz, H. Muratİnsan ve çevre arasındaki ilişkiyi daha iyi anlamak, ekosistemdeki değişimlerin farkına varmak ve sürdürülebilir bir planlama hizmeti sunmak bakımından arazi örtüsü/kullanımı değerlendirmeleri önem taşımaktadır. Kentleşmenin hızla artması ile birlikte Halepçe bölgesinde arazi örtüsü ve arazi kullanımında değişiklikler meydana gelmiştir. Bu bağlamda Halepçe bölgesi için günümüzde ve gelecekte doğru politikalar izlemek ve doğru izleme mekanizmaları kurmak arazi örtüsü/kullanımını adına önem taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı Irak'ın Halepçe kentinde 2000, 2007 ve 2015 Landsat uydu görüntüleri kullanılarak arazi örtüsü değişikliklerini tespit etmektir. Bu bağlamda kullanılan uydu görüntülerine sınıflandırma işlemleri uygulanmış ve arazi örtüsü haritaları hazırlanmıştır. Hata matrisleri oluşturularak ve doğruluk analizleri yapılarak arazi örtüsündeki değişimin miktarına ulaşılmaya çalışılmıştır. Genel olarak sonuçlara bakıldığında 2000-2007 yılları arasında vejetasyon alanlarının % 11.3'ten %1.49'a düştüğü gözlemlenmiştir. Bunun yanında 2007-2015 yılları arasında ise %1.49'dan %2.56'ya yükseldiği görülmüştür. Ayrıca, kentsel alanlardaki büyümenin Halepçe'nin batısına doğru arttığı gözlemlenmiştir. Bu çalışmada elde edilen sonuçların kent planlaması için karar vermeye yardımcı olabileceği düşünülmektedir.
