Açık, Turan2025-09-082025-09-0820211309-4688 / 1309-4173https://doi.org/10.9737/hist.2021.977https://hdl.handle.net/20.500.12451/14165Osmanlıların Anadolu’da ve Balkanlar’da bazıköylerine verdikleri Şehirköy ismi, modern bir zihiniçin tek bir kelime/kavram olarak anlamlandırılmasıgüç bir birlikteliktir. Bugün Sırbistan’da bulunan Pirotşehri, 14. yüzyılın ikinci yarısında fethedildiğinde,buraya Şehirköy/Şarköy adı verilmişti. Vergi esaslıtahrir defterlerinden bakıldığında, 16. yüzyılın ilkyarısında küçük bir şehir olarak görünen Şehirköy’ünböyle isimlendirilmesini tam anlamıyla idrak etmekmümkün değildir. Sadece küçük bir şehir olması ile budurumu izah etmek, Osmanlıların dünya görüşünühafife almak anlamına gelecektir. OsmanlıArşivindeki çeşitli belge serileri ile Anadolu’dan veBalkanlar’dan bulunan örnekler, Osmanlıların şehirve köye hangi ilmî perspektiften yaklaştığının tespiti,bir yerleşim yerini Şehirköy şeklinde isimlendirmeningerekçelerini kısmen ortaya koyma fırsatıvermektedir. İdarî taksimatta karşılığı olmayanşehirleri, fıkhî bir birim olarak anlamlandıranOsmanlılar, Cuma camii olan köyleri şehir hükmündekabul etmişlerdi. Bu noktada şehir ve köyü bir aradavar eden kavram ise “mısır” idi. Bir yerin şehiraddedilmesi için “lâzım/gerek şart” olarak Cumacâmii kabul edilmekte, bunun yanında pazarı, çarşısı,kalesi, mahkemesi olan köyler, tahrir defterlerinde“karye” şeklinde kaydedilmiş olsalar da, fıkhen şehirhükmündeydiler. Böylece şer‘î hukuk itibariyle şehirolan bu yerleşim yerleri, örfî hukuk bakımındanköydüler. Bu durum kimi zaman köylerin isimlerinede “Şehirköy/Şarköy/Şarkarye” şeklinde yansıyordu. Elinizdeki makalede, böyle bir isimlendirmeningerekçeleri fıkhî bir perspektiften izah edilmeye veOsmanlı İmparatorluğu’ndaki şehirköyler tasnifedilmeye çalışılmıştır.Şehirköy (Town-village), the name thatOttomans gave to certain villages in theAnatolian region and the Balkans is acombination that is difficult to explain as aword/concept for a modern intellect. When thePirot, currently located in Serbia was captured inthe second half of the 14th century it was namedŞehirköy/Şarköy. It is impossible to fullyunderstand Şehirköy that appears to be a smalltown when examining record entries based ontaxes (tahrir defters) in the first half of the 16th century, being given such a name. Simplydescribing this as being a small town wouldmean underestimating the Ottomans view of theworld. Examples from the Anatolian region andthe Balkans found in a series of documents inOttoman archives offer the chance of partiallyrevealing from which scientific perspective theOttomans approached a town or village, and thereasons for naming a settlement area Şehirköy.Ottomans, who interpreted towns that had noequivalent in administrative divisions as a bodyof Islamic law, gave villages that had a Juma(Friday) Mosque a town status. At this point, theconception that brought town and village intoexistence together was “misr.” Although a JumaMosque was classified a “necessary/requiredcondition” for a place to be classified as a townand villages that also had a bazaar, market place,fortress, court were also registered as “karye” in tax registers, according to Islamic jurisprudencethese had a town status. Therefore, thesesettlements that were towns according to Islamicjurisprudence were classified as villages in termsof customary law. This situation occasionallyreflected on village names in the form of“Şehirköy/Şarköy/Şarkarye.” In this paper, anattempt was made to explain the reasons for suchnames from the perspective of Islamic law anddescribe the town-villages in the OttomanEmpire.trinfo:eu-repo/semantics/openAccessOsmanlı İmparatorluğuşehirköyŞehirköyCâmiFıkıhOttoman EmpiretownvillageŞehirköyJuma (Friday) MosqueIslamic jurisprudenceArticle131516810.9737/hist.2021.977