Ercan, Nuri2025-09-112025-09-11202516/04/2025https://hdl.handle.net/20.500.12451/14317Bu çalışmada Arap mizahçılarından Eş'ab'ın (ö.154/771) kişiliği ve mizahçılığı ele alınmıştır. Bu çalışmanın odak noktasını oluşturan Eş'ab, Arap edebiyatında mizahın en dikkat çekici figürlerinden biri olarak öne çıkar. Mevâlî kökenli olmasına rağmen, Emevîler döneminde mizahın kurumsallaşmasına öncülük etmiş, komedyenliğin bir meslek olarak kabul edilmesini sağlayan şahsiyetlerden biri olmuştur. Eş'ab, Medine, Şam ve Bağdat gibi önemli kültürel merkezlerde yaşamış; şiir, müzik ve mizahı harmanlayan gösterileriyle dönemin entelektüel hayatına önemli katkılar sunmuştur. Sanatında hazırcevaplık, söz oyunları, kinaye, tevriye ve teşbih gibi anlatım biçimlerini ustalıkla kullanan Eş'ab, Arap kaynaklarında sanatından ziyade, hakkında anlatılan anekdotlarla öne çıkmıştır. Eş'ab'ın mizahı yalnızca güldürmeye değil, aynı zamanda düşündürmeye de yöneliktir. Günlük yaşamdan beslenen bu mizah anlayışı, toplumun alt kesimlerinden karakterlerin -tufeylîler, cariyeler, dilenciler ve bedeviler- anlatıya dâhil edilmesiyle daha da zenginleşmiştir. Eş'ab'ın geçimini mizah yoluyla sağladığı, bunu yaparken toplumun tepkilerini göze aldığı ve özgüvenli tavrıyla dikkat çektiği görülmektedir. Ancak, Eş'ab'ın mizah anlayışının kültürel kökenleri ve mensubiyetine dair akademik çalışmaların sınırlı olması, bu alanda daha derinlemesine araştırmalara olan ihtiyacı ortaya koymaktadır. Eş'ab, hakkında kaleme alınan hikâyeler, romanlar ve hatta çizgi filmler yoluyla günümüzde bile mizah alanında etkisini sürdürmektedir.This study examines the personality and humor of the Arab humorist Eş'ab(d. 154/771). Ashʿab, who is the focus of this study, stands out as one of the most prominent figures of humor in Arabic literature. Despite his mawâlî origins, he played a pioneering role in institutionalizing humor during the Umayyad period and was among the individuals who helped establish comedy as a recognized profession. Eş'ab lived in important cultural centers such as Medina, Damascus, and Baghdad, and contributed significantly to the intellectual life of his time with performances that combined poetry, music, and humor. Known for his mastery of wit, wordplay, metaphor, double entendre, and simile, EŞ'abis remembered in Arab sources more for the anecdotes told about him than for his actual works. Eş'ab's humor was not merely intended to amuse but also to provoke thought. Rooted in everyday life, his approach to humor was enriched by including characters from the lower strata of society—such as parasites, concubines, beggars, and Bedouins. It is evident that EŞ'abearned his livelihood through humor, took social reactions in stride, and was noted for his confident demeanor. However, the limited academic research into the cultural roots and affiliations of Ashʿab's humor reveals the need for deeper studies in this area. Eş'ab continues to influence the field of humor today through stories, novels, and even cartoons created about him.trinfo:eu-repo/semantics/openAccessArap Dili ve BelâgatıArap EdebiyatıMizahNevâdirEş ‘abArabic Language and RhetoricArabic LiteratureHumorNavadirAshʿabMaster Thesis944133