التَّغَيّرُ الدَّلَاليُّ في الشِّعْرِ العَرَبِيِّ القَدِيمِ
Abstract
يعدُّ هذا البحث دراسة دلالية في الشعر العربي القديم بهدف رصد التغيرات التي طرأت على الألفاظ التي تناولها الشعراء في شعرهم، وقد اتبع البحث المنهج الاستقرائي/ الاستنباطي في بيان حركة هذه الألفاظ وأصولها واستعمالاتها، ثمّ استنباط ما طرأ عليها من تغيير دلالي إمّا بتعميم دلالتها لتشمل عددًا أكبر من المدلولات والمعاني، وإمّا بتضيق دلالتها لتقتصر على معنى واحد من المعاني الكثيرة التي دُوِّنت في أصل وضعها، وإمّا أن ترتقي دلالتها لتأخذَ معنى أسمى من المعنى الذي وُضِعت له، وإمّا العكس بأنَّ تنحّط دلالتها فتأخذ معنى أقلّ شأنًا أو أضعف ممّا وُضعت له، وإمّا أنْ تنتقل من مجال مادي إلى مجال معنوي لعلاقة المشابهة التي تربط بين المجالينِ، وقد توصل البحث إلى أنَّ الشِّعر العربي القديم -بما يحويه من ألفاظ- ثروة لغوية لا يُستهان بها في إغناء المعاجم اللغوية بالمعاني والمدلولات، وأنَّ اكتساب اللغة العربية ألفاظًا ذات دلالات جديدة يؤكّد طواعيتها ومرونتها وتقبّلها الاستعمالات الجديد Bu araştırma, eski Arap şiirinde şairlerin şiirlerinde ele aldıkları
ifadelerde meydana gelen değişimleri izlemeyi amaçlayan
semantik bir çalışmadır. Araştırma, bu kelimelerin hareketlerini,
kökenlerini ve kullanımlarını açıklamada tümdengelim/tümevarım
yaklaşımını izlemektedir. Daha sonra, anlamlarını daha fazla
sayıda çağrışım ve anlamı içerecek şekilde genelleştirerek ya da
önemini orijinal konumunda kaydedilen birçok anlamdan birine
daraltarak onlarda meydana gelen anlamsal değişiklik çıkarımında
bulunulmuştur. Bu çıkarım atfedilen anlamdan daha yüksek bir
anlam çıkarmak için önemini yükselterek veya tam tersi, önemini
azaltarak ve daha az önemli veya daha zayıf bir anlam alarak da
yapılmıştır. Araştırmada, eski Arap şiirinin -içerdiği ifadelerlesözlükleri anlam ve çağrışımlarla zenginleştirmede
küçümsenemeyecek bir dil zenginliği olduğu ve Arapça
sözcüklerin yeni çağrışımlarla edinilmesinin onun esnekliğini ve
yeni kullanımları kabul etmesini doğruladığı sonucuna varılmıştır. This research is a semantic study in ancient Arabic poetry with the aim of monitoring the changes that occurred in
the expressions that the poets dealt with in their poetry. The research follows the deductive/inductive approach in
explaining the movement of these words, their origins and their uses, then extrapolates the semantic change that
occurred in them either by generalizing their significance to include a larger number of the connotations and
meanings, either by narrowing its significance to one of the many meanings that were recorded in its original
position, or by elevating its significance to take a higher meaning from the meaning that it was assigned to, or vice
versa by declining its significance and taking a meaning less important or weaker. It moves from a physical domain
to an intangible domain due to the similar relationship between the two fields. The research has concluded that
ancient Arabic poetry - with its expressions - is a linguistic wealth that cannot be underestimated in enriching
linguistic dictionaries with meanings and connotations, and that the acquisition of Arabic words with new
connotations confirms its flexibility and acceptance of new uses.