التَّغَيّرُ الدَّلَاليُّ في الشِّعْرِ العَرَبِيِّ القَدِيمِ

Abstract

يعدُّ هذا البحث دراسة دلالية في الشعر العربي القديم بهدف رصد التغيرات التي طرأت على الألفاظ التي تناولها الشعراء في شعرهم، وقد اتبع البحث المنهج الاستقرائي/ الاستنباطي في بيان حركة هذه الألفاظ وأصولها واستعمالاتها، ثمّ استنباط ما طرأ عليها من تغيير دلالي إمّا بتعميم دلالتها لتشمل عددًا أكبر من المدلولات والمعاني، وإمّا بتضيق دلالتها لتقتصر على معنى واحد من المعاني الكثيرة التي دُوِّنت في أصل وضعها، وإمّا أن ترتقي دلالتها لتأخذَ معنى أسمى من المعنى الذي وُضِعت له، وإمّا العكس بأنَّ تنحّط دلالتها فتأخذ معنى أقلّ شأنًا أو أضعف ممّا وُضعت له، وإمّا أنْ تنتقل من مجال مادي إلى مجال معنوي لعلاقة المشابهة التي تربط بين المجالينِ، وقد توصل البحث إلى أنَّ الشِّعر العربي القديم -بما يحويه من ألفاظ- ثروة لغوية لا يُستهان بها في إغناء المعاجم اللغوية بالمعاني والمدلولات، وأنَّ اكتساب اللغة العربية ألفاظًا ذات دلالات جديدة يؤكّد طواعيتها ومرونتها وتقبّلها الاستعمالات الجديد

Bu araştırma, eski Arap şiirinde şairlerin şiirlerinde ele aldıkları ifadelerde meydana gelen değişimleri izlemeyi amaçlayan semantik bir çalışmadır. Araştırma, bu kelimelerin hareketlerini, kökenlerini ve kullanımlarını açıklamada tümdengelim/tümevarım yaklaşımını izlemektedir. Daha sonra, anlamlarını daha fazla sayıda çağrışım ve anlamı içerecek şekilde genelleştirerek ya da önemini orijinal konumunda kaydedilen birçok anlamdan birine daraltarak onlarda meydana gelen anlamsal değişiklik çıkarımında bulunulmuştur. Bu çıkarım atfedilen anlamdan daha yüksek bir anlam çıkarmak için önemini yükselterek veya tam tersi, önemini azaltarak ve daha az önemli veya daha zayıf bir anlam alarak da yapılmıştır. Araştırmada, eski Arap şiirinin -içerdiği ifadelerlesözlükleri anlam ve çağrışımlarla zenginleştirmede küçümsenemeyecek bir dil zenginliği olduğu ve Arapça sözcüklerin yeni çağrışımlarla edinilmesinin onun esnekliğini ve yeni kullanımları kabul etmesini doğruladığı sonucuna varılmıştır.

This research is a semantic study in ancient Arabic poetry with the aim of monitoring the changes that occurred in the expressions that the poets dealt with in their poetry. The research follows the deductive/inductive approach in explaining the movement of these words, their origins and their uses, then extrapolates the semantic change that occurred in them either by generalizing their significance to include a larger number of the connotations and meanings, either by narrowing its significance to one of the many meanings that were recorded in its original position, or by elevating its significance to take a higher meaning from the meaning that it was assigned to, or vice versa by declining its significance and taking a meaning less important or weaker. It moves from a physical domain to an intangible domain due to the similar relationship between the two fields. The research has concluded that ancient Arabic poetry - with its expressions - is a linguistic wealth that cannot be underestimated in enriching linguistic dictionaries with meanings and connotations, and that the acquisition of Arabic words with new connotations confirms its flexibility and acceptance of new uses.